zkSync là gì? Hệ sinh thái quan trọng của Ethereum

zkSync là gì, hệ sinh thái zkSync có những mảnh ghép ra sao mà khiến nó được coi là một trong những hệ có bước tiến lớn nhất trong số các Layer 2 Rollups trên Ethereum? Cùng tham khảo bài viết sau để tìm hiểu kỹ hơn về zkSync cũng như giải đáp được những điểm ưu việt của zkSync so với những giải pháp mở rộng khác nhé!

Hệ sinh thái của zkSync sẽ bao gồm những mảnh ghép sau: zkSync, zkEVM, zkPorter và zkSync 2.0 (zkSync Era)

zkSync là gì

zkSync là một giải pháp mở rộng Layer 2 của Ethereum và công nghệ mà nó sử dụng là ZK Rollups. Nó được nghiên cứu và phát triển bởi Matter Labs để giúp tăng nhanh thông lượng, giảm phí cho network Ethereum cũng như để cạnh tranh với một số hệ Layer 2 ở hiện tại như Optimism, Arbitrum, Loopring, StarkNet. Chức năng chính của zkSync là vận chuyển ERC20 token với chi phí thấp, limit order (các lệnh giới hạn), cơ chế atomic swap và hỗ trợ Dapp, DeFi, NFT mở rộng trên hệ sinh thái của zkSync.

Với cấu trúc ZK Rollup, mang lại rất nhiều lợi thế cho dự án như việc tính toán và lưu trữ dữ liệu trên Off-chain (ngoài chuỗi), sau đó chỉ cần cuộn giao dịch và gửi các SNARK Proof (bằng chứng hợp lệ của các giao dịch trong khối Rollup) đưa lên chuỗi chính. Không giống với công nghệ Optimistic Rollup là cung cấp 1 Fraud Proof sau đó phải giải quyết khi có tranh chấp dữ liệu.

Đọc thêm: Zero Knowledge Proof là gì?

Đặc điểm của zkSync

Các đặc điểm quan trọng của zkSync có thể được kể đến như sau:

• Phí rẻ: 1/50 nếu so với Ethereum, tốc độ giao dịch được nâng lên (300TPS), thân thiện với Smart Contract và bảo vệ được hơn 5 triệu giao dịch.
• Bảo mật tốt: Khác với SideChain, ZK Rollup hay cụ thể hơn là zkSync có khả năng bảo mật tốt hơn rất nhiều. Trong đó, các Rollup Validator không thể làm hỏng trạng thái hay có những hành động gian lận. Đồng thời, User vẫn có thể lấy được tiền từ các Rollups ngay cả khi Validator đã ngừng hợp tác nhờ vào nguồn dữ liệu có sẵn.
• Giảm sự phụ thuộc: Dựa vào Valid Proof (Bằng chứng hợp lệ), anh em hay bất cứ ai trong số User sẽ không cần phải giám sát các khối Rollups để ngăn chặn gian lận.
• Bridge: dễ di chuyển các tài sản/token giữa L1 ​​và L2 mà không bị delay.

zkEVM

Nhắc đến EVM, chắc hẳn anh em đã biết nó là cơ chế để 1 blockchain có thể tương thích với Ethereum hoặc các Blockchain EVM khác. Và máy ảo zkEVM này cũng vậy, nó có thể giúp các dự án di chuyển các Smart Contract hoặc toàn bộ dự án mà không cần phải thay đổi quá nhiều code. Đây chính là chìa khóa để một giải pháp ZK Rollup có thể mở rộng dòng tiền, thu hút nhiều developer phát triển trên hệ. Giúp khắc phục được điểm yếu trước đây của zkSync là không tương thích được với các Blockchain EVM.

Trước đó, Optimistic Rollup cũng đã từng làm được điều này; tuy nhiên về sau khi zkEVM xuất hiện, cuộc đua giữa ZK Rollups và Optimistic Rollup sẽ ngày càng trở nên thú vị.

zkPorter

zkPorter là một mảnh ghép rất quan trọng để mang lại sức mạnh cho zkSync 2.0. Cụ thể hơn trạng thái Layer 2 của zkSync 2.0 được chia làm 2 bên: zkRollup (khả dụng dữ liệu Onchain) và zkPorter (khả dụng dữ liệu Offchain). Mục đích của zkPorter là giúp hai bên này có thể kết hợp và tương tác qua lại với nhau. Hay nói cách khác, hợp đồng/tài khoản thuộc zkRollups có thể tương tác với hợp đồng/tài khoản thuộc zkPorter và ngược lại. Ngoài ra, đây cũng là mảnh ghép giúp cải thiện được chi phí giao dịch cho người dùng, khiến khoản phí của tài khoản zkPorter thấp hơn 100 lần so với tài khoản trên zkRollups.

Để giải thích cho vấn đề về chi phí, chúng ta có thể lấy UniSwap ra làm ví dụ. Tuy được triển khai trên Smart Contract của zkRollup nhưng người dùng với tài khoản trên zkPorter có thể Swap với chi phí thấp hơn (<0.03 USD). Tại sao? Chi phí trên Rollups phần lớn đến từ việc xuất bản dữ liệu trên Ethereum. Trong khi đó, zkPorter có thể thực hiện vô số lần hoán đổi trên hợp đồng UniSwap nhưng lại chỉ cần một bản cập nhật duy nhất xuất bản lên Ethereum.

zkSync 2.0 (zkSync Era)

Đây là mảnh ghép quan trọng khiến Ethereum có thể đạt được tham vọng mở rộng không biên giới. Dựa vào sức mạnh của zkEVM, zkSync 2.0 khi được mainnet thành công đã đổi tên thành zkSync Era là một phiên bản mở rộng ZK Rollups có khả năng tương thích tốt với Ethereum. Khiến các dự án lớn không còn e ngại khi chuyển sang sử dụng network zkSync.

zkSync Era có thể giải quyết được các vấn đề nhức nhối bao gồm: tính phi tập trung, khả năng bảo mật, khả năng mở rộng và khả năng lập trình.

Nếu zkSync 1.0 (zkSync Lite) chỉ bao gồm phạm vi chức năng cơ bản như phục vụ giao dịch, thanh toán thì zkSync 2.0 (Era) có thể hỗ trợ generalized Smart Contract từ ngôn ngữ Solidity thành zkEVM để đảm bảo độ tương thích và cung cấp dữ liệu sẵn có off- chain. (Dựa vào zkEVM và zkPorter). Ngoài ra, nhờ vào khả năng tương tác và kết hợp, zkEVM và zkPorter còn có thể giúp Smart Contract trên Ethereum chuyển đổi sang zkSync Era cực kỳ mượt mà, chỉnh sửa Code rất ít. Đây là yếu tố khiến zkSync vượt trội hơn hẳn so với tất cả giải pháp mở rộng quy mô khác.

Đặc điểm chính của zkSync Era

• Smart Contract tương thích với EVM permissionless.
• Duy trì tính năng EVM chính.
• Khả năng bảo mật tương tự Mainnet nhưng không phụ thuộc bên thứ 3.
• Giao diện lập trình ứng API Web3 tiêu chuẩn nhằm đem lại hiệu quả cho quá trình liên kết giữa các giao thức/dự án trong mạng lưới Web3 tương lai.
• Giới thiệu các tính năng mới (Account Abstraction, giao dịch meta transactions)

Làm thế nào để đánh giá sự vượt trội của zkSync Era

Sẽ rất phiến diện nếu nhận định sự vượt trội của zkSync Era chỉ dựa vào khả năng của nó mà không đặt zkSync Era trong tương quan so sánh với các giải pháp mở rộng khác.

Dựa vào bảng phía trên, chúng ta đã có thể thấy được trong 4 giải pháp mở rộng: State Channel, Plasma, Optimistic Rollup và ZK Rollups, rõ ràng Optimistic Rollup và ZK Rollup đang có những đặc điểm nổi trội hơn. Vậy, để đánh giá được tốt nhất khả năng của zkSync Era, chúng ta sẽ điểm qua một vài so sánh giữa zkSync Era và Optimistic Rollup.

Khác biệt giữa zkSync Era và Optimistic Rollup.

Đầu tiên, về Solidity Smart Contract (khả năng tương thích với EVM), cả hai giải pháp đều đã đạt được.

Thứ hai, về Max Secure Total Locked Value (yếu tố bảo mật), zkSync Era bảo mật dựa trên Cryptographic Security (mật mã học) còn Optimistic sử dụng mô hình bảo mật dựa trên nền kinh tế Game-theoretic. Khả năng bảo mật của zkSync Era nhỉnh hơn so với Optimistic rất nhiều bởi nó không phụ thuộc vào những người Watchers. Đây là lý do khiến tổng giá trị được khóa trên zkSync là không giới hạn trong khi quy mô bảo mật của Optimistic chỉ đạt 50 triệu đô.

Thứ ba, về Finality/ Capital Efficient Exit Time (thời gian hoàn thiện giao dịch), zkSync Era hiện đang có thời gian hoàn thiện giao dịch trong khoảng 30 phút (dựa vào thời gian nạp rút trên bản Testnet) còn Optimistic Rollups đang rơi vào khoảng 1 đến 2 tuần.

Thứ tư, về Cost of Privacy (hiệu quả nguồn vốn), zkSync Era tiếp tục có được sự vượt trội hơn so với Optimistic Rollup. Yếu tố này thực chất là hệ quả của thời gian hoàn thiện giao dịch. Nếu thời gian hoàn thiện giao dịch lâu, tài sản bị ứ đọng, dẫn đến rất nhiều các tổn thất mà điển hình nhất là khả năng trượt giá. Với Optimistic, do thời gian hoàn thiện quá lâu, nên tổn thất mà người dùng phải đổi mặt dao động từ 10 đến 100 lần, trong khi đó, con số này với zkSync chỉ là 2 lần.

Vậy rõ ràng, mọi dữ liệu, mọi con số, mọi sự thống kê, mọi sự so sánh đều đang nghiêng phần thắng về zkSync Era

Một số thông tin khác về zkSync

Lịch sử hình thành

Matter Labs thành lập vào khoảng cuối năm 2020 với trụ sở chính ở Berlin. Dự án zkSync chính thức được giới thiệu và ra mắt công chúng vào mùa hè 2020. Hai nhà sáng lập chính của Matter Labs là Alexander Vlasov và Alex Gluchowski. Trong đó, Alex Gluchowski sở hữu 19 năm kinh nghiệm làm kĩ sư phần mềm, đã từng đảm nhận CTO cho một vài công ty công nghệ, từng có cho mình một công ty chuyên về Ethereum R&D trước khi dồn toàn bộ tâm huyết cho zkSync.

Tôn chỉ hoạt động của Matter Labs hướng đến một yếu tố quan trọng nhất: hoàn thành công việc – “What matters is getting things done”

Các thông số nổi bật của zkSync

Các thông số nổi bật của blockchain zkSync (16/3/2022):

• Phí kích hoạt: $2.67 (Dùng 1 lần khi kích hoạt tài khoản lần đầu).
• Phí mint NFT: $0.22
• Phí vận chuyển: $0.12
• Phí rút $4.38.
• Chain ID của zkSync Era Mainnet: 324.
• TVL: $55M
• Số giao dịch: 24,682,687.

Các mảnh ghép trên hệ sinh thái zkSync là gì?

Hệ sinh thái zkSync sở hữu hơn 60 dự án; phần lớn trong số đó đang ở chế độ Test Net, Developer Mode, Beta; khoảng hơn 25 dự án đã chính thức có mặt trên Mainnet của zkSync.

DEX

Đây là mảng quan trọng trong bất cứ hệ sinh thái nào bởi nó có khả năng thu giữ và luân chuyển giá trị thanh khoản cho hệ. Một số dự án nổi bật có thể kể đến như:

• Zigzag: Đây là một sàn giao dịch phi tập trung an toàn, đáng tin cậy, dễ sử dụng và chi phí thấp. Hiện tại, Zigzag đã có phiên bản trên mainnet của zkSync và sẽ sớm có mặt trên StarkNET. Nhiệm vụ chính của Zigzag là cung cấp đặt lệnh giao ngay, lệnh orderbook, bridge từ Layer 1 sang. Một số thông tin rò rỉ cho biết Zigzag có thể sẽ ra mắt thêm một vài tính năng mới như giao dịch Margin hay NFT marketplace.
• Mute.io: AMM của zkSync Era, volume sàn thời điểm viết bài rơi vào khoảng 1.200.000 USD. Ngoài giao dịch phi tập trung dự án còn có các sản phẩm khác như: Earn yield, farming, bond platform,..
• Trustless Finance: cũng là 1 Dex trên zkSync. Nhưng khác với Mute và Zigzag, vì nó còn đang trong giai đoạn Testnet. Và Trustless muốn đi theo hướng dùng stablecoin HUE để tạo thanh khoản ổn định cho hệ sinh thái – tạo lợi thế cạnh tranh bền vững cho nó sau này khi so kè với các đàn anh đi trước. Hiện tại dự án chưa có Native-token.
• 1Inch: Đây là một DEX khá lớn trên thị trường đang triển khai phiên bản trên zkSync (bản Dev Net).
• Rubicon: sàn Dex này thì có điểm đặc biệt là hỗ trợ chức năng Order-book cho phép anh em Trader “lướt sóng” dễ dàng hơn. Ngoài ra, Rubicon còn có Bridge để swap tài sản qua lại giữa zkSync và Ethereum khá tiện lợi cho người dùng (dự án chưa có token).

Tìm hiểu sàn phi tập trung: Sàn DEX là gì? Cách Săn kèo X10 trên các sàn Dex

Stablecoin

Hiện tại, các Stablecoin trên zkSync rất đa dạng (USDT, UST, USDC, FRAX, DAI). Trong tương lai, để phục vụ nhu cầu người dùng, đồng thời thu hút người dùng từ mạng lưới BNB Chain, BUSD cũng có thể sẽ là một đồng coin được cân nhắc để đưa vào danh sách.

Lending

Vai trò của Lending đối với một hệ sinh thái là giúp tăng hiệu quả của lượng vốn trong hệ, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của nhiều ứng dụng hơn trong tương lai như Yield farm leverage, derivatives, … Tuy nhiên, zkSync hiện tại vẫn chưa có nền tảng lending native nào để cung cấp nguồn doanh thu. Một số dự án hiện tại có thể kể đến như

• Yearn: yearn.finance cung cấp lựa chọn các giao thức cho vay và giao dịch Ethereum nhằm giúp người dùng tối ưu hóa được thu nhập từ tiền điện tử của họ.
• Taker Protocol: Giao thức thanh khoản này cho phép người dùng thanh lý và thuê tất cả tài sản tiền điện tử như tài sản metaverse, tài sản tổng hợp, giấy tờ tài chính, đồ sưu tầm được mã hóa, …

Perpetual (hợp đồng vĩnh cửu)

Đây cũng là 1 mảng cực kỳ cần thiết khi mà số lượng Trader trên thị trường ngày một nhiều, nó sẽ giúp dự án hứng được dòng tiền một cách trọn vẹn nhất:

• Increment Finance: gần giống với Perpetual Protocol hoặc dYdX, Increment Finance cho phép chúng ta “long short” bằng đòn bẩy trên zkSync. Một điểm thú vị nữa là fee trên zkSync rất rẻ giúp giảm bớt rào cản từ users, thanh khoản cũng như sự cạnh tranh của các đối thủ khác. Increment Finance hiện chưa ra mắt sản phẩm, nên anh em có thể follow dự án trước để có hội trải nghiệm testnet trong thời gian tới.
• Phezzan: cũng là 1 sàn giao dịch phái sinh mà anh em nên dành thời gian bóc tem thử. Và hiện tại Phezzan đã có phiên bản Testnet.

Game/NFT

Tuy là một hệ sinh thái còn non trẻ nhưng zkSync cũng có sự chăm chút rất đặc biệt cho khía cạnh giải trí nhằm phục vụ nhu cầu sở hữu, giao dịch NFT và giữ chân người dùng. Một số dự án chính có thể kể đến như:

• zkNFT: Dự án cho phép khám phá, mint và hoán đổi NFT với chỉ một phần nhỏ chi phí mạng chính Ethereum.
• zkPunks: Là 10.000 NFT punk OG trên zkSync. Trong đó, 10% sẽ được dùng để quyên góp cho những giải pháp mở rộng quy mô Ethereum thông qua Gitcoin. Không liên kết với Larva Labs.
• Boonji Project: Đây là dự án phát airdrop NFT “Khám phá thiên hà Joa” trên zkSync.
• Opensky: Tương tự như zkNFT.
• zkSharks: zkSharks là 10.000 NFT duy nhất đang tìm cách thúc đẩy mở rộng Ethereum và chuyển giao dịch NFT sang L2. Mục tiêu của dự án là trở thành bộ sưu tập NFT đầu tiên ra mắt trên zkSync Era.

DAO

Khác với bản chất sơ khai của hệ sinh thái, các dự án làm về DAO trên zkSync được làm khá tốt, thậm chí một số dự án còn bao gồm những giao thức có tính toán phức tạp hơn so với nhu cầu cơ bản của mảnh ghép thuộc DeFi. Một số dự án nổi bật:

• OlympusDAO: Để mang lại sự ổn định và minh bạch, Olympus đang xây dựng cơ sở hạ tầng tài chính phi tập trung do cộng đồng sở hữu.
• Aragon: Đây là dự án cho phép xây dựng tổ chức tự trị phi tập trung trên cơ sở hạ tầng nguồn mở với các plugin quản trị.
• Alchemix: Nền tảng tài sản tổng hợp được hỗ trợ bởi lợi nhuận trong tương lai và là DAO cộng đồng.
• zkDAO: Tổ chức phi tập trung nhằm mở rộng hệ sinh thái zkSync thông qua tài trợ tích cực trên nhiều ngành theo chiều dọc.

Launchpad

Mảng này vẫn đang bị bỏ ngõ và hiện tại chỉ có duy nhất 1 dự án là zkSpark. Nó hiện tại vẫn chưa ra mắt sản phẩm, mình nghĩ nếu anh em đầu tư theo phong cách săn ICO thì có thể follow dự án để sau này zkSync ra mắt Mainnet sẽ có nhiều cơ hội đầu tư các IDO chất lượng.

Cơ sở hạ tầng

Hiện tại, các mảnh ghép cơ sở hạ tầng trên zkSync đã khá đầy đủ và có khả năng phục vụ tốt cho các ứng dụng. Tất nhiên, với vai trò là một layer 2 trên Ethereum nên các cơ sở hạ tầng và tool trên Ethereum cũng có thể được sử dụng và Scale qua zkSync rất dễ dàng.

• Bridge: Via.Exchange, Ferrum Network, cBridge (Celer), deBridge, Multichain, Connext, Nomad, Ferrum Network, Obiter Finance, Poly Network, Gnosis Safe.
• API dữ liệu: Covalent.
• Oracle (Truy xuất và lưu trữ dữ liệu): Chainlink.
• Cơ sở hạ tầng hỗ trợ game: Title Labs.
• Công cụ: zkMint.
• Explorer (Trình khám phá): zkScan.
• On-ramp (Cơ sở để mang nguồn tiền mới vào trong thị trường tiền điện tử) : UTORG, Simplex, Ramp, Banxa.
• Thanh toán: Sprintcheckout, zkSync Link.
• Stablecoins Protocol: Angel Protocol, Frax.
• Tiêu chuẩn Web3 để kết nối ví với Dapps: Wallet Connect.
• Cơ sở hạ tầng cross-chain & cross-layer và tools dành cho các nhà phát triển DeFi: Composable Finance.
• API mô-đun và thực hiện cho Dữ liệu có thể xác minh và SSI: Veramo.
• Chương trình phụ trợ được quản lý cho các dự án blockchain: Moralis – Cho phép bạn thiết lập cảnh báo theo chuỗi, tự động đồng bộ hóa số dư của người dùng vào cơ sở dữ liệu, xem các sự kiện hợp đồng thông minh, xây dựng chỉ mục và hơn thế nữa.
• Web 3 Zero-knowledge proof Base Layer: Mystiko.Network.

Wallet

Các nền tảng ví hỗ trợ trên zkSync rất đa dạng, có thể kể đến như Numio (ví không lưu ký cho phép swap tokens, tương tác với dapps), zkSync (ví dành riêng cho mạng zkRollup), ONTO, Mathwallet (ví hỗ trợ đa chuỗi), imToken, Argent, D’CENT, Zerion (ví cho phép đầu tư và quản lý tài sản).

Việc sở hữu ví đa chuỗi và nhiều loại ví khác nhau giúp cho zkSync đem lại trải nghiệm tốt cho người dùng trong việc chuyển đổi mạng sang zkSync một cách dễ dàng, đặc biệt là MathWallet, imToken và zkSync có thể tận dụng lượng Users lớn sẵn nhằm tiếp cận người dùng.  

Các mảnh ghép khác

• Social  (Mạng xã hội): Poster.
• Proof-of-Stake Provider: Stakefish.
• Middleware services: Automata Network.
  (Dịch vụ mã trung gian nhằm đạt sự riêng tư, bảo mật và thanh toán dễ dàng trong quá trình kết nối Dapps)
• Ethereum Developer Platform: Tenderly.
  (Phục vụ cho việc fix các lỗi, bugs, giả lập smart contract)
• Staking: Figment.
• Misc: Clr.fund – Giao thức để phân bổ tiền cho các hàng hóa công cộng có lợi cho Mạng Ethereum.
• Quyền sở hữu đối với việc neo giữ nội dung kỹ thuật số vào các vị trí thực tế: The Geo Web.

Tổng kết về hệ sinh thái zkSync

Hiện tại, zkSync vẫn đang ở thời kỳ đầu trong quá trình phát triển hệ sinh thái. Trong đó, các ứng dụng cơ bản nhất của DeFi mới bắt đầu được launch, chỉ có một dự án lên mainnet là DEX native và Mute.io – dự án cốt lõi vẫn còn đang ở phiên bản testnet. Hầu hết các DEX cũng chưa đủ hoàn thiện để thu hút người dùng. ZigZag là một trong số DEX đang làm khá tốt nhiệm vụ của mình. Với tổng khối lượng giao dịch đã vượt hơn mốc $1B, có thể nói Zigzag đã mở ra một cánh cổng để chào đón dòng tiền đến với hệ sinh thái của zkSync.

Các dự án cơ sở hạ tầng trên zkSync được đánh giá là khá chắc chắn. Hiện tại, nguồn lực cũng đang được tập trung đúng hướng để phát triển những cơ sở hạ tầng chính như ví, explorer, smart contract platform, oracle, …

Với định hướng phát triển chắc chắn và thế mạnh tương thích với EVM nhờ zkEVM, zkSync Era có đầy đủ những điều kiện cần thiết để thúc đẩy các lớp Dapps, mảng Game/NFT phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai. Bên cạnh đó, zkSync cũng rất biết cách chơi trội khi có sự xuất hiện các giao thức DeFi 2.0 như OlympusDAO trong hệ sinh thái. Việc mạnh tay triển khai một Protocol tương đương những ông lớn như Ethereum, BNB Chain hay Solana là một tín hiệu rất tốt thể hiện được sự quan tâm của đội OlympusDAO đối với zkSync Era.

Tuy nhiên, với sự non trẻ của mình, zkSync hiện tại chưa sẵn sàng để đón dòng vốn chảy vào hệ sinh thái với những mảnh ghép như Lending, Margin Trading, Staking, Options, Farming, …

Tương lai của zkSync là gì?

Dựa vào những phân tích phía trên, có thể thấy rất rõ ràng zkSync có đầy đủ tiềm năng để phát triển vượt trội trong tương lai. Tuy nhiên, để hiện thực hóa được điều này, zkSync cung cần hoàn thiện một cách tương đối hệ sinh thái của mình; đồng thời cân nhắc đến việc tích hợp vào các sàn CEX lớn như Binance, Coinbase, FTX nhằm thu hút lượng người dùng. (tương tự với hướng đi của Arbitrum)

Với những chia sẻ trên, chắc hẳn anh em đã có cơ hội tìm hiểu một cách chi tiết nhất để xem zkSync là gì, nó có thật sự vượt trội khi so sánh với các giải pháp khác hay không. Thông qua bài viết, hy vọng anh em cũng đã nắm được những mảnh ghép chính trong hệ sinh thái của zkSync cũng như tiềm năng phát triển của nó trong tương lai. Dựa vào đó, anh em sẽ có được cái nhìn tổng quan hơn về hệ sinh thái rộng lớn cryptocurrency và có cho mình những lựa chọn phù hợp nhất.  

Bài viết cùng chủ đề

➤ Aptos là gì? Có phải dự án Layer1 đáng chờ mong trong 2023

➤ 11 Chiêu trò lừa đảo Crypto phổ biến & cách phòng tránh

➤ 7 Tiêu chí “Bất biến” để chọn Coin ngon